Pequenas xoias culturais ocultas
Por Galicia adiante existen museos que non adoitan figurar nas rutas máis transitadas nin nos folletos turísticos de cores brillantes. Espazos culturais que, lonxe do ruído mediático ou da masificación, conservan a súa autenticidade e ofrecen unha experiencia de descubrimento. Son museos que nacen da paixón de persoas concretas, da memoria colectiva ou da necesidade de preservar un legado cultural ou tecnolóxico. E nese silencio relativo, acadan unha forza particular.
MUVI
Un deses exemplos atópase en Cangas do Morrazo, onde funciona o MUVI, Museo dos Videoxogos, que moitos descoñecen pero que pode presumir de ser pioneiro no seu eido. O centro é tanto interactivo como divulgativo, cun percorrido que leva ao visitante pola evolución da microconsola, do ordenador e do videoxogo. Máis de 150 sistemas electrónicos amosan como cambiaron as formas de xogar e tamén os obxectos que acompañaron xeracións enteiras. Dende consolas dos anos 80 ata dispositivos máis actuais, o MUVI convida a redescubrir aparellos que quizais moitos teñan esquecidos nalgún recuncho da casa, convertidos xa en pequenas reliquias da tecnoloxía doméstica.
MUSEO DOS XOGUETES
Sen afastarse demasiado do universo lúdico, cómpre mencionar os museos do xoguete, repartidos por varias localidades galegas. En Allariz, o Museo Galego do Xoguete ocupa unha casa señorial do século XVIII. A súa orixe está ligada á xenerosidade dun veciño, Alberto Oro Claro, quen doou unha colección persoal de preto de 800 xoguetes de diferentes épocas, que van dende comezos do século XX ata mediados dos anos 60. Os xoguetes son testemuñas materiais dunha infancia doutros tempos, de xeitos de xogar, educar e soñar que xa non existen, pero que seguen a emocionar.
En Lalín, concretamente no Pazo de Liñares, atopamos outro Museo do Xoguete, alimentado pola colección de Antonio Chaves. A mostra reúne pezas únicas que permiten observar a evolución do deseño, dos materiais e mesmo das ideas pedagóxicas arredor do xogo. A colección é un exercicio de memoria compartida, tanto para adultos como para crianzas.
Un enfoque máis orixinal ofrece o MELGA, Museo Etnolúdico do Xoguete, situado en Ponteceso. A súa especialización céntrase nos xogos e deportes tradicionais, facendo un repaso desde a prehistoria ata os nosos días. A través de paneis, réplicas e obradoiros, o museo pon en valor formas de xogo que forman parte da tradición galega e europea, contribuíndo a recuperar prácticas que, sen espazos coma este, correrían o risco de desaparecer.
MUSEO DO FERROCARRIL
Tamén a tradición ferroviaria ten o seu lugar destacado en Galicia, e o exemplo máis significativo é o MUFERGA, Museo do Ferrocarril de Galicia, situado en Monforte de Lemos. Unha das xoias desta institución é a súa rotonda ferroviaria, un antigo taller de tracción cunha estrutura única en España: 38 vías radiais e un ponte transbordador xiratorio que permiten visualizar como se manexaban as locomotoras noutra época. O museo conserva tamén locomotoras e vagóns de distintas décadas e ofrece un parque temático a pequena escala que entusiasma ao público familiar. A visita supón un regreso ao tempo no que o tren era a columna vertebral da mobilidade interior galega.
MUVICLA
Moi preto, en Trasliste (Láncara), atópase o MUVICLA, siglas de Museo Vivo e Integrado do Campo e da Locomoción Agraria. Aquí non só se expoñen tractores e maquinaria, senón que o propio museo está inserido nunha explotación agrícola en funcionamento. A finca dedícase á produción de mazá e á cría de tenreira, e isto permite que o visitante observe de primeira man o uso real e pasado das ferramentas agrícolas. O MUVICLA conta a historia da mecanización do campo galego, e permite, entre outras cousas, dar un paseo nun tractor clásico. Máis que un museo, é unha experiencia.
MUSEO DO MOUCHO
Pero se falamos de singularidade, poucos centros tan inesperados como o Museo do Moucho, situado en Cerceda. Fundado en 1994, acolle unha colección de máis de 5.000 pezas relacionadas con esta ave nocturna que tanto fascina a sabios e supersticiosos. Hai esculturas, pinturas, obxectos de xoiería, pezas artesanais e ata instalacións interactivas, todo arredor do moucho. O museo naceu do coleccionismo e da devoción, e hoxe constitúe un espazo de reflexión e humor arredor dun símbolo cultural moi presente no imaxinario galego.
CENTRO A MINA
Por último, cómpre mencionar o centro de interpretación A Mina, nas Pontes, situado na antiga Casa da Enerxía. Esta instalación convida a reflexionar sobre o pasado industrial da vila, especialmente vinculado á extracción de lignito pardo. O espazo ofrece contidos gráficos, audiovisuais e paneis explicativos que afondan na historia da mina e na súa pegada ecolóxica e social. Trátase dun exemplo de como a memoria industrial pode converterse nun recurso cultural de valor.
En definitiva, os museos menos coñecidos de Galicia forman un mapa paralelo da nosa identidade. Espazos pequenos, moitas veces xestionados por persoas ou asociacións locais, que gardan historias extraordinarias. Nun tempo no que todo parece pasar pola visibilidade en redes sociais e o turismo masivo, estes museos reivindican outro xeito de coñecer: máis tranquilo, máis próximo, máis humano.
MUPEGA
Santiago de Compostela, capital da cultura galega por antonomasia, agocha tamén algúns espazos pouco coñecidos. Un deles é o MUPEGA, Museo Pedagóxico de Galicia, onde se mostra a evolución da escola galega a través de mobiliario, libros, instrumentos e fotografías de distintas épocas. O visitante pode observar aulas recreadas do século XIX ou material didáctico xa en desuso, que permite comprender mellor o proceso educativo das xeracións pasadas. Outro espazo destacable é o Museo de Historia Natural, no Parque de Vista Alegre, con dioramas que reproducen os hábitats de distintas especies animais e unha das maiores coleccións malacolóxicas do mundo, a de Emilio Rolán. A mostra de minerais complementa a visita, que resulta tan atractiva para familias como para persoas investigadoras.
MUSEO DO TRAXE
Hai nomes que deixan pegada, e un deles é o de Juanjo Linares, bailarín e mestre nacido en Ordes, figura fundamental na recuperación das danzas tradicionais. O museo que leva o seu nome, Museo do Traxe Juanjo Linares, está situado na súa vila natal e xorde a partir da súa doazón persoal: máis de mil traxes de baile, dos cales se expoñen uns 260. A colección inclúe vestimenta tradicional galega de diferentes épocas, traxes utilizados polo propio Linares e pezas que pertenceron a artistas de renome, como Antonia Mercé ou Antonio Gades. É un museo que, máis alá da indumentaria, fala do movemento, da escena e da identidade.
MUSEO DE CORNAMUSAS
A música tamén ten o seu espazo noutros puntos de Galicia, como na Escola Provincial de Gaitas de Ourense. Alí, ademais de formar ás novas xeracións de músicos, albergan o Museo Internacional de Cornamusas, unha colección única que reúne gaitas de Galicia, Europa, Asia e África. É un percorrido sonoro e visual pola diversidade dun instrumento que, malia as súas múltiples variantes, comparte estruturas básicas e unha mesma alma musical.
MUSEO BONITEIRO
Dentro do eido etnográfico, Galicia está chea de pequenos museos locais que documentan oficios, rituais e formas de vida propias de cada comarca. Pero hai un espazo que destaca pola súa orixinalidade: o Barco Museo Boniteiro Reina del Carmen, en Burela. Trátase dun barco de madeira construído nos anos 60, que foi transformado nun museo flotante sobre a pesca do bonito e a vida mariñeira. A visita permite coñecer os espazos reais nos que vivían os mariñeiros, as técnicas de pesca, o funcionamento do motor, e todo o que rodea a cultura do mar. É, como din algúns visitantes, “unha viaxe ao centro do océano sen saír do porto”.
MUSEO DO HUMOR
E como non todo vai ser solemnidade, en Fene funciona dende hai anos o Museo do Humor, impulsado por Xaquín Marín, unha das figuras máis queridas do humor gráfico galego. O museo alberga exposicións permanentes e temporais de caricatura, cómic, ilustración e obxectos curiosos. Un percorrido polas salas permite coñecer o traballo de autores como Siro, Davila, Pinto & Chinto ou Castelao, e tamén de humoristas doutras latitudes. O centro organiza actividades, premios e actuacións, e busca conectar co público dende a risa e a crítica, entendendo o humor como un instrumento de pensamento.
