Mondoñedo: Ruta da Fraga Vella
Mondoñedo invita a descubrir este percorrido circular que atravesa os camiños e pistas de terra da ZEC Serra do Xistral, espazo protexido pola súa extraordinaria biodiversidade e o seu alto valor ecolóxico. Esta ruta parte das inmediacións das Penas da Merenda, moi preto do cemiterio de Estelo, e ofrece unha inmersión completa nunha das paraxes naturais máis auténticas de Galicia.
A senda percorre unha extensa área montañosa pouco humanizada, onde a presenza de pequenas aldeas é moi escasa e o gando, especialmente cabalos e vacas, pasta en liberdade. A medida que avanzamos, adentrarémonos en paisaxes de gran beleza, onde se alternan fragas de carballos, piñeiros, acivros e bidueiros, creando un mosaico natural de gran interese ambiental.
Un dos principais atractivos desta ruta son as turbeiras, ecosistemas húmidos que acumularon durante séculos grandes cantidades de materia orgánica en forma de turba. Estas zonas húmidas, únicas na Península Ibérica, son hábitats prioritarios para a Rede Natura 2000. Grazas á súa singularidade, nas turbeiras do Xistral atopamos especies extraordinarias como a orballiña (Drosera rotundifolia), unha pequena planta insectívora que se alimenta de insectos para suplir a falta de nutrientes no solo.
Pero a riqueza botánica non remata aquí. Ao longo do percorrido tamén podemos atopar especies de flora ameazada como a árnica (Arnica montana) ou os marteliños (Pedicularis sylvatica), así como extensas colonias de musgos que cobren o solo formando verdadeiros tapices naturais.
No apartado faunístico, a Serra do Xistral é o fogar de especies moi especiais. A lagarta de turbeira (Zootoca vivipara) alcanza aquí o extremo suroccidental da súa área de distribución, facendo desta zona un espazo vital para a súa conservación. A estas especies únese a presenza do lobo ibérico, que mantén unha das súas poboacións máis estables e significativas de Galicia nesta serra.
As masas de acivros teñen tamén un papel destacado, xa que proporcionan alimento e refuxio para numerosas aves e pequenos mamíferos, especialmente durante os meses de inverno. Ademais, o Xistral é un auténtico paraíso para os lepidópteros, acollendo bolboretas como a señoriña dos brañais e outras especies endémicas das zonas altas.
Esta ruta permite gozar dunha experiencia na que o silencio só se ve interrompido polos sons da natureza: o bruar do vento entre os piñeiros, o canto das aves ou o rumor dos pequenos regatos que cruzan o monte. Ao longo do camiño tamén se poden observar elementos de etnografía tradicional, como cercados para cervos e pequenas construcións de pedra que testemuñan a relación secular entre o ser humano e a natureza nesta comarca.
Unha oportunidade perfecta para conectar coa natureza, descubrir os valores dun ecosistema único e gozar dunha paisaxe que, a pesar do paso do tempo, conserva intacta a súa esencia máis salvaxe.