A Ruta do Azúmara, un camiño ata Castro de Rei
A Ruta do Azúmara é un percorrido lineal que invita a descubrir unha das paisaxes máis fermosas e singulares da Terra Chá. Recoméndase comezar a andaina no Museo Arqueolóxico do Castro de Viladonga, non só porque facilita o trazado senón tamén porque permite ao visitante mergullarse previamente na historia e na vida dos poboados castrexos, fundamentais para entender a evolución da cultura galega.
Aberta e sinalizada desde xuño de 1998, a ruta inicia o seu traxecto entre zonas de monte e suaves pendentes que conducen ata o Cordal. Desde alí, o sendeiro descende acompañando o curso do río Azúmara, auténtica columna vertebral deste itinerario. O camiñante atopará no camiño vellos muíños, pequenas pasarelas e outras mostras da arquitectura popular que falan dun pasado vinculado á auga e ao aproveitamento sostible dos recursos naturais. A vexetación autóctona, formada por bosques de ameneiros e bidueiros, proporciona sombra e frescura durante boa parte do camiño.
Un dos puntos máis destacados é o Lugar de Monelos, onde se conserva un conxunto arquitectónico de gran valor: o Pazo de Fontexón, a vivenda anexa e un muíño minuciosamente restaurado que exemplifican a tradición civil e agrícola da zona. A poucos metros, merece unha visita a igrexa de San Xoán de Azúmara, mostra do patrimonio relixioso que salpica este territorio.
O sendeiro conduce tamén ata unha das pegadas máis singulares da historia recente: a antiga mina de arsénico. A mediados do século XX, esta explotación representou un complemento económico para os habitantes locais. A día de hoxe aínda se pode contemplar a súa boca de acceso e unha longa canle que levaba auga ata o interior, testemuña dun tempo no que a actividade mineira deixou unha forte impronta na contorna.
Seguindo o tranquilo discorrer do río, a ruta vai ofrecendo panorámicas espectaculares sobre a chaira chairega, mesturando natureza, historia e patrimonio. O itinerario remata na área recreativa situada á entrada da vila de Castro de Rei, un espazo acondicionado para o descanso, con zona verde e infraestrutura básica que convida a facer unha pausa despois da camiñada.
En definitiva, a Ruta do Azúmara é unha proposta perfecta para quen busque combinar exercicio físico cun achegamento ao patrimonio cultural e natural da Terra Chá. Ao longo do percorrido, o visitante poderá gozar da calma do río, coñecer elementos históricos e descubrir como o paso do tempo foi moldeando unha paisaxe chea de matices. É unha senda pensada tanto para os amantes da natureza como para quen desexe mergullarse na identidade e na memoria viva de Castro de Rei.